اولین راه برای تهذیب نفس، خودشناسی است. یعنی انسان باید بداند کیست؟ و چه جایگاهی در این عالم و بین موجودات دیگر دارد. بداند چگونه و برای چه به این دنیا آمده است و نهایت کارش چیست؟ بنابراین، هر انسانی باید بتواند به پرسشهای فوق که برگرفته از حدیث نبوی است، پاسخ روشن داشته باشد. پس آغاز راه تهذیب، خودشناسی است. وقتی انسان بفهمد که کاملترین موجود است و محبوبترین آنها نزد خدا است. در یک کلام وقتی به جایگاه ممتازش در این عالم هستی پی ببرد برای بازگشت به خوبیها و برای رفع آفات و خدایی شدن، بهترین انگیزه را خواهد داشت.
نکته مهم دیگر، عزم بر حرکت است، تصمیم بر حرکت به سوی پاک شدن، و نیز تصمیم بر باز نگشتن به راهی که تا کنون میرفته. به عبارت دیگر، توبه کند. باید با خود شرط کند بین خود و راهی که تا کنون میرفته فاصله ایجاد کند، و از رفتاری که موجب گرفتاریش شده است، روی بگرداند. حتی نگاهی به گذشته ممکن است وسوسه بازگشت به آن را در پی داشته باشد.
نکته سوم، جبران گذشته است. یعنی آن چه از حقالله مثل نماز و روزه و ... که انجام نداده است، انجام دهد و حق الناس را جبران کند و از این به بعد هم با خدای خود شرط کند که خود را مقید به انجام واجبات و ترک محرمات خواهد کرد. افزون بر این مطالب، آنچه را که در راه تهذیب و پاک کردن نفس حایز اهمیت است امید به رحمت خدا و دور کردن یأس از خویشتن میباشد. دلسرد شدن و ناامیدی آفت بسیار بزرگی است. باید به خدا توکل داشت و به معصومین(:) متوسل شد تا در این راه یاریمان کنند. امید به رحمت خدا موجب قوت دل است و یأس از رحمت الهی کفر است. با توجه به پشیمانی و عزم بر ترک گناهان گذشته، یقین بدانید که روح و جانتان صفا و صیقل میگردد و دریچههای نور در قلبتان گشوده میگردد. خداوند در حدیث قدسی میفرماید: «لو یَعلم المدبرون کیفَ اشتیاقی بهم لَماتوا شوقاً» اگر آنها که به من پشت کردند میدانستند که چقدر مشتاق به آنها هستم، از شدت شادی جان میدادند. بازآ بازآ هر آنکه هستی بازآ گر کافر و گبر و بتپرستی بازآ
این درگه ما، درگه نومیدی نیست
صد بار اگر توبه شکستی بازآ